Opinion nga Arbër Halilaj, asambleist, njëkohësisht dhe nënkryetar i Bashkimit Demokratik.

Prirja për të votuar politikanë ose figura publike nga ata “të fortit” ose “boss”-at, pa marrë parasysh nivelin e tyre intelektual e profesional, përfshirjen në dukuri negative shoqërore apo mungesën e ndershmërisë dhe humanitetit, është padyshim produkt i një kompleksi më të gjerë të dogmave socio-kulturore dhe historike — veçanërisht në vende si Kosova, që për fat të keq përfshin histori të luftës dhe konfrontimeve politike. Zakonisht, ky mentalitet bazohet në besnikërinë e verbër, politikën e identitetit dhe mungesën e besimit në sistemin politik në përgjithësi, dhe kjo ka ndikime të rëndësishme për qeverisjen dhe demokracinë. Të kalojmë nëpër secilin nga këto katër elemente, si më poshtë:

1. Besnikëria dhe politika e identitetit

Përkatësia politike në Kosovë shpesh nuk lidhet vetëm me preferencat politike, por shpeshherë është produkt i besnikërisë personale dhe identitetit. Shumë njerëz ndihen të lidhur ngushtë me liderët politikë ose ish-udhëheqësit nga koha e luftës së Kosovës, duke i parë ata si kampionë të lirisë dhe të humanitetit. Kjo besnikëri mund të minimizoj shqetësimet dhe kritikat për sjelljen e tyre të deritanishme, përfshirë akuzat përkeqpërdorime, korrupsion dhe keqqeverisje. Shpesh herë, njerëzit i votojnë këto figura nga respekti për kontributin e tyre të kaluar dhe jo për performancën ose moralin e tyre të tanishëm.

2. Dobësia Institucionale dhe mungesa e besimit në qeverisje

Kosova ende ka institucione politike të reja, që shpesh nuk arrijnë të demonstrojnë llogaridhënie dhe transparencë. Kjo dobësi institucionale krijon një mjedis ku korrupsioni lulëzon dhe qytetarët mund të ndihen që nuk kanë kontroll ose alternativa politike të besueshme. Kjo mund t’i shtyjë shumëvotues që të zgjedhin politikanë të padenjë vetëm pse vijnë nga partia e tyre e preferuar, bazuar në faktin se të gjithë politikanët tjerë i perceptojnë si të pabesueshëm. Kjo krijon një mentalitet “më mirë të zgjedhësh djallin tënd, sesa atë që nuk e njeh”.

3. Roli i sistemit klientelist dhe të patronazhit

Siç ndodh shpesh në shoqëritë e pasluftës, Kosova është një vend ku fuqia politike shpesh ruhet përmes klientelizmit dhe patronazhit. Politikanët që kanë çasje në burime ose vende pune mund të përdorin ndikimin e tyre për të blerë favorizimin politik. Votuesit që varen nga këta politikanë për punësim, shërbime sociale ose përfitime të tjera, mund të ndihen të detyruar t’i mbështesin ata në zgjedhje. Ky sistem patronazhi e klientele forcon besnikërinë e qytetarëve ndaj individëve, në vend se ndaj institucioneve shtetërore ose politikave të bazuara në programe.

4. Rezistenca ndaj ndryshimit dhe mungesa e besimit tek liderët e rinj

Meqë Kosova është një demokraci relativisht e re, votimi për liderë të rinj në çdo katër vite mund të krijojë pasiguri për shumë qytetarë. Rizgjedhja e figurave të njohura, edhe nëse kanë të kaluar të dyshimtë, siguron një ndjenjë vazhdimësie dhe stabiliteti. Në një klimë jostabiliteti politik dhe ekonomik, ndryshimi mund të duket më pak i dëshirueshëm. Për shumë votues, frika nga e panjohura mund të mbizotërojë çdo dëshirë për reforma, transparencë ose ndryshime.

Ndikimet në qeverisje

Ky mentalitet krijon qeveri lokale e nacionale që besojnë se nuk do të mbahen përgjegjëse, pasi ata që zgjedhin e bëjnë këtë me një ndjenjë pafuqie. Kjo gjithashtu mund të kontribuojë në një përkushtim sipërfaqësor për të eliminuar korrupsionin, nepotizmin dhe për të vendosur sundimin e ligjit, pasi ata që përfitojnë nga mungesa e transparencës dhe llogaridhënies nuk kanë asnjë stimulim real për të ndryshuar sistemin që i mbështet.

Për më tepër, kjo formë qeverisjeje mund të pengojë zhvillimin e demokracisë. Nëse votuesit i vlerësojnë besnikërinë ose identitetin më tepër sesa integritetin dhe llogaridhënien, është thuajse e pamundur të krijohet një qeveri përgjegjëse dhe efektive, që do t’i shërbente interesit të përgjithshëm. Në fund, një qeveri me këtë mentalitet mund të jetë e përkushtuar ndajklientelizmit politik dhe e painteresuar për reforma apo politika të dobishme për shumicën, duke mbrojtur kështu status quo-në në vend që të kërkojë përmirësime reale zhvillimore për shoqërinë.